Kars’ta Ani Ören Yeri’nde yapılan kazılarda bulunan 13’üncü yüzyıla ait ‘Şahmeran’ figürü Kars Müzesi’nde sergilenmeye başladı. Müzede sergilen ‘Şahmeran’ figürü yoğun ilgi görüyor.
Ani Antik Kenti’nde kazı çalışmalarını yürüten Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fahriye Bayram, Şahmeran’ın bulunmasının Karslıları ve Anilileri heyecanlandırdığını söyledi.
"Türk kültüründe ‘Umay Ana, Batı kültüründe Harpy adını alıyor"
Prof. Dr. Fahriye Bayram, "Zemin seviyesinden yaklaşık 2 metre hafriyat kaldırdığımızda, kabartma ile karşılaştık. Tam bir 25’e 25, boyutlarında, kesme taş üzerine yapılmış bir kabartma idi bu ve aslında kökeni çok erkan dönemlere, Sümer’e kadar uzanan bir motif. Her kültür kendine göre bir anlam yüklemiş bu motife. Aslında kökeni yılanla başlıyor. Yılan biliyoruz zaman zaman iyilik, zaman zaman da kötülük sembolü olarak kullanılmış. Ama zamanla özellikle de bu Adem ile Havva’nın yasak elmayı yılan yemesinden dolayı da kadın yılanla özdeşleştirilmeye başlanıyor zamanla ve kadın yılanla birleştiriliyor. Yani bu figür şimdi kadın başlı, kuş vücutlu ve kuyruğu da ejder başı şeklinde sallanan bir figür. Ama dediğim gibi kültürlerde farklı şekilde yorumlanıyor. Türk kültüründe ‘Umay Ana’ motifi bu şekilde betimleniyor. Özellikle 3 dilimli tacı ile birlikte, ama batı dünyasına geçtiğimizde daha çok Harpy adı alıyor ve genel kullanımı da bu şekilde. O zaman da rolü değişiyor. Ölü ruhları hadse, yani cehenneme götüren bir figüre dönüşüyor" dedi.
"Şahmeran’ın Ani’de yaşadığı söyleniyordu"
Ocaklı köyünde Şahmeran’ın yaşadığına köylülerin inandığını ifade eden Bayram, Şahmeran figürünün bulunmasının köylüleri heyecanlandırdığını belirtti.
Prof. Dr. Bayram, "Ama bildiğiniz üzere Ani’de hep bir Şahmeran hikayesi vardır. Şahmeran’ın bu Bostanlar deresinden çıkartılarak, şimdi Polatoğlu Kilisesi’nin önünde kesildiği söyleniyor. Bölgede bir halk anlatımı söz konusu, dolayısıyla bu motif dolayısıyla Şahmeran ile de birleştiriliyor. O yüzden Kars halkı, özellikle Ani halkı bu buluntu karşısında oldukça heyecanlandı. Bizim anlattığımız hikayeler, şimdi bu motifle de kesinleşti. Şahmeran Bostanlar Deresi’nden çıkartıldı şeklinde bir yorum yapıldı" diye konuştu.
"Ani’de kazı çalışmalarında bulundu, müzede sergileniyor"
Şahmeran figürünün geçen yıl Ani’de bulunduğuna dikkat çeken Müze Müdürü Necmettin Alp, "Ani Ören Yeri’ndeki arkeolojik kazılarında 2016 yılında Katedral’in etrafındaki kazılarda, bilimsel kazılarda ortaya çıktı. Bu tüf taşından yaklaşık 50x50 ebadında Şahmeran motifli rölyef geçen yıl müzemize geldi. Envanter kayıtlarına işlemlerini tamamladık. Bu sen de arkeoloji salonundaki sergiledik" şeklinde konuştu.
Ani’deki kazı çalışmalarında Ani Katedrali çevresinde küf taşı üzerine işlenmiş aslan, kadın ve yılan figürlerinin yer aldığı Şahmeran figürünün 13’üncü yüzyıla ait olduğu öğrenildi. Şahmeran figürü Kars Müze Müdürlüğünde ziyarete açıldı.
