21 Şubat’ta AK Parti ve MHP uzlaşısı sonucu Meclis Genel Kurulu’nda oyçokluğuyla kabul edilen seçim ittifakına ilişkin yeni düzenleme neleri içeriyor?

Türkiye’nin yakın siyasi tarihine bakıldığında seçim sisteminin tıkandığı ve ülkenin koalisyon hükümetlerine mahkûm olduğu dönemlerde siyasi partilerin el altından yaptığı ittifakları görmek mümkün.

Bu noktada bir dönüm noktası olarak kabul edilebilecek ittifak ise Refah Partisi (RP), Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) ve Islahatçı Demokrat Parti (IDP) arasında gerçekleştirilmişti. Bu ittifakın kuruluş süreci ve ardından Türkiye’de oluşan siyasi tablo bugün için çıkarılacak dersler barındırıyor.

Sistemin tıkandığı noktada partilerin aldığı oy oranlarından çok, temsil ettikleri ortak değerler üzerinden yapılan güç birliğiyle mevcut engellerin aşılmasını sağlayan ittifaklar, o gün için yasal bir zemine sahip değildi. Ancak yeni sistemle artık seçim öncesi kurulacak denklemler hem yasal bir zemin kazandı hem seçim güvenliği açısından iyileştirici adımların atılmasını sağladı diyebiliriz.

DÜZENLEME NELERİ KAPSIYOR?

Kurulacak seçim ittifaklarını yol haritasını belirleyen yeni düzenleme Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Siyasi Partiler Kanunu, Mahalli İdareler Kanunu ve Milletvekilliği Kanunu olmak üzere dört kanunda önemli değişiklikler içeriyor. Söz konusu yeni yasa siyasi partilerin parlamento seçimlerinde yasal olarak ittifak kurabilmesinin önündeki engelleri kaldırıyor ve ittifakların kapsamını netleştiriyor. Özellikle seçime katılan her hangi bir ittifakın geçerli toplam oyu yüzde 10’u geçtiği takdirde bu ittifak içerisindeki siyasi partilerin her biri, tek başlarına yüzde 10’luk oy oranına ulaşamasalar dahi barajı geçmiş sayılıyor. Bu da şu anlama geliyor: Bugüne kadar bazı partilerin korkulu rüyası haline gelen yüzde 10 barajının mahiyeti ittifaka dâhil olan partiler için değişmiş oldu. Zira bu değişikliğe bağlı olarak seçim ittifakları düzenlemesinin yürürlüğe girmesi için, siyasi partilerin seçimlerde başka bir siyasi partiyi destekleme kararı almalarını yasaklayan kanun maddesi de kaldırıldı.

İTTİFAKLAR MEŞRU ZEMİNE KAVUŞTU

Yasa kapsamında ittifak kuracak partilerin uyması gereken kurallar manzumesi de hem zihinlerde hem prosedür olarak netlik kazandı. Buna göre her hangi bir ittifak altında seçimlere gitmek isteyen partilerin seçim takviminin başlamasından sonra bir hafta içerisinde ittifak protokolü ile YSK’ya resmi başvuruda bulunması gerekiyor.

Ayrıca ittifaktan vazgeçen siyasi partilerin ise bu durumu aday listelerinin Yüksek Seçim Kuruluna teslim edilme tarihinden üç gün öncesine kadar bildirmeleri zorunlu hale geldi.

OY PUSULALARI NASIL DÜZENLENECEK?

Değişiklik kapsamında ittifaka dahil olabilecek partilerin sayısında herhangi bir kısıtlama öngörülmezken ittifakta yer alacak partilerin pusulada aynı kutucuk içinde yer alması, kutucuğun üzerinde varsa ittifakın adı, yoksa da sadece “ittifak” ibaresinin bulunması şartı getirildi. Seçimlere katılacak partilerin isimlerine ittifakın adı altında tek tek yer verilecek.

OYLAR NASIL SAYILACAK?

Yasa kapsamında seçmenlerin pusuladaki ittifak sütununda yer alan partiye doğrudan oy verebilmesinin önü açılıyor. Bu sistemle partiler ittifak içinde olsa bile ne kadar oy aldıklarının belli olması ve çıkaracakları milletvekili sayılarının kendi aldıkları oy üzerinden hesaplanması mümkün olacak. Seçmenler ittifakın adı altında yer alan partilere doğrudan oy verebilmesini sağlayan yeni düzenlemeye göre bu oy hem seçmenin tercih ettiği partinin kendi oy oranını hem de ittifakın toplam oy oranını belirliyor.

Dahası seçmenin yanlışlıkla ittifak sütununun herhangi bir yerine mühür basması durumunda bu oyların geçersiz değil ittifakın ortak oyu olarak sayılabilmesine imkân tanıyor. Bir sonraki aşamada “ortak oy” olarak sınıflandırılan bu oy ittifaka dâhil partiler arasında aldıkları oy oranlarına göre dağıtılması kuralına bağlandı.

Tüm bu düzenlemeler sayesinde ittifak yapan siyasi partilerin geçerli oyunun ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin tek başına aldıkları oy sayısına ittifakın ortak oylarından gelen payın eklenmesiyle oluşması sağlandı. Böylece sandık sonuç tutanağında ittifakların her birinin aldığı ortak oyların sayısının da ayrı ayrı gösterilecek ve partilerin kendi oyları ile ortak oylardan gelen payları net bir şekilde görülebilecek.

MİLLETVEKİLİ SAYISI NASIL BELİRLENECEK?

TBMM’de onaylanan pakette yer alana bir diğer düzenleme ise ittifak yapan siyasi partilerin milletvekilleri sayılarının belirlenmesi ile ilgiliydi. Bu kapsamdaki düzenlemeler uyarınca ittifak yapan siyasi partilerin milletvekili sayısının hesaplanmasında ilk etapta ittifakın toplam oyunun esas alınacak. Bu oy miktarına göre önce ittifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı belirlenecek, ardından bu sayının ittifakı yapan siyasi partiler arasında aldıkları geçerli oy sayısı esasına göre paylaştırılacak.

Seçim güvenliği nasıl sağlanacak?

Aynı zamanda seçim güvenliği ile ilgili de bazı yeni düzenlemeleri de beraberinde getiren pakete göre Yüksek Seçim Kurulunun seçim güvenliğinin sağlanması amacıyla, vali veya il seçim kurulu başkanının talebi üzerine sandıkların taşınması-na, seçim veya sandık bölgelerinin birleştirilmesine karar verebilecek. Yine sandık çevrelerinde güvenliğin sağlanması amacıyla seçmenlerin ihbarı üzerine kolluk güçlerinin sandık çevresine gelebilmeleri ve ihbar sebebi ortadan kalkıncaya kadar sandık çevresinden ayrılmayacaklar.

Ayrıca hastalığı veya engeli sebebiyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin seçimlere katılabilmesinin sağlanması amacıyla Yüksek Seçim Kuruluna seyyar seçmen sandığı oluşturma yetkisi verildi.

Dahası seçimlerin daha sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesine yönelik olarak sandık kurulu başkanlarının kamu görevlileri arasından belirlenmesi zorunluluk haline getirildi. Bu düzenlemeyle sayım işlemlerinin sorunsuz ve daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi hedefleniyor.

Kaynak: Diriliş Postası (Muhammed Şimşek)