İzzet Holo Paşa’nın gizli günlükleri yayınlandı

Tarihçi yazar Bardakçı, Abdulhamid'in kara kutusu İzzet Holo Paşa’nın gizli tutulan günlüklerini bugün ki köşesinden okurlarıyla paylaştı.

KÜLTÜR SANAT 13.05.2018, 19:18
İzzet Holo Paşa’nın gizli günlükleri yayınlandı
 Murat Bardakçı Haber Türk gazetesindeki köşesinden Sultan Abdülhamid Han'ın karakutusu İzzet Holo Paşa’nın günlükleri konusunda önemli bilgiler paylaştı.

Sultan İkinci Abdülhamid’in en yakınlarından olan ve tarihlerde isminden “Arap İzzet Paşa” diye bahsedilen İzzet Holo Paşa’nın beş defter teşkil eden ve “Bunlar, yüz sene sonra açılacaklar” diye vasiyet ettiği günlükleri, İsviçre’de bir bankanın kasasında ortaya çıktı. Paşa’nın torun çocuğu Semih Mümtaz’ın otuz senelik ısrarlı bir aramanın neticesinde bulabildiği günlükler önümüzdeki Ağustos ayında yayınlanacak ve bu sayede Sultan Abdülhamid döneminde meydana gelen ama üzerleri hâlâ bir bilinmezlik bulutu ile kaplı duran bazı hadiselerin ayrıntıları da ortaya çıkacak. 

Önümüzdeki yaz aylarının sonuna doğru, Sultan İkinci Abdülhamid ve dönemi ile ilgili olarak şimdiye kadar mevcudiyetinden haberdar olunmayan çok önemli bir kaynak eser yayınlanacak: Hükümdarın “karakutusu” olan ve genellikle “Arap İzzet Paşa” diye bilinen İzzet Holo Paşa’nın 110 sene boyunca saklı kalan günlükleri...

Günlüklerin bir filmi andıran bulunuş macerasından bahsetmeden önce, bilmeyenler için İzzet Paşa’nın kim olduğunu yazayım:

Orta Asyalılıktan Araplığa, Kürtlükten Çerkesliğe ve Türklüğe kadar imparatorluğun hemen her unsurunun genlerini taşıyan ve tarihlere “Arap İzzet” diye geçen İzzet Holo Paşa, 1852’de Şam’da doğdu. Çok iyi tahsil gördü, bir Fransız okulunu bitirdikten sonra Hukuk okudu, 1890’larda Abdülhamid tarafından Yıldız Sarayı’na alındı ve zamanla hükümdarın en güvendiği adamı oldu. Padişahın dış dünya ile temasının sağlanması, memlekette olup bitenler hakkında haberdar edilmesi ve devlet birimleri arasındaki koordinasyon gibi işlerin yanısıra hükümdarın bütün gizli temaslarını da senelerce o yürüttü.

‘HEMEN KAÇ, GİT’ DEDİ

Derken, 1908’de meşrutiyet ilân edildi, bir sene sonra 31 Mart olayı yaşandı. Sultan Abdülhamid’in yakınlarının hayatları tehlike altındaydı ve hükümdar oğlu gibi gördüğü İzzet Paşa’ya “Beni hayatta bırakırlar ama seni öldürürler! Memleketi hemen terket!” tavsiyesinde bulundu. Paşa’nın bu tavsiyeye uyarak padişahın birçok yakınının yaptığını yapıp Türkiye’yi terketmesinin hemen ardından Abdülhamid de tahtından indirilip Selânik’e sürgüne gönderildi.

İzzet Paşa İstanbul’dan Avrupa’ya gitti, oradan Mısır’a geçti, büyük bir servete sahip olduğu için hiç sıkıntı çekmedi, hep refah içerisinde yaşadı. İstanbul’da bulunan hanımının vefatı üzerine 1923 Ağustos’unda Ankara Hükümeti’nin verdiği izinle birkaç haftalığına 14 sene aradan sonra İstanbul’a geldi, sonra tekrar Mısır’a döndü ve hayattan 1924’te, Kahire’de ayrıldı.

Paşa’nın aynı hanımdan 17 çocuğu olmuş ama bunların dördü hayatta kalabilmişti. Çocukları imparatorluğun yıkılması üzerine bulundukları ülkelerin vatandaşlıklarını alıp rahat bir hayat sürdüler. Oğullarından Muhammed el Âbid de, 1932 ile 1936 arasında Suriye’nin cumhurbaşkanlığını yaptı.

TORUNU PEŞİNE DÜŞTÜ

Paşa, Sultan Abdülhamid’in yanında bulunduğu senelerde günlük tutmuş, devletin önemli meselelerini, yaşadıklarını ve faaliyetlerini bu günlüklere kaydetmiş ama yazdıklarının hemen yayınlanmasını istememiş ve çocuklarına “Bunlar yüz sene sonra açılacaklar” demişti.

Günlüklerin macera filmlerini andıran macerası, işte bu “Yüz sene sonra açılacak” vasiyeti ile başladı...

Defterler, Paşa’nın Amerika ile İsviçre’de yaşayan, Amerikan ve Avrupa yüksek sosyetesine mensup olan kızlarından Leman Hanım’a intikal etmiş, Leman Hanım günlükleri İsviçre’deki bir bankanın kasasına koymuş ama bundan kimselere, hattâ en yakınlarına bile bahsetmemişti...

İzzet Paşa’nın günlüklerinin mevcudiyetini her nasılsa işitmiş olan bir torun çocuğu vardı: Paşa’nın diğer kızı Seniye Hanım’ın kocası, “Tarihimizde Hayâl Olmuş Hakikatler”, “Sultan İkinci Abdülhamid ve Zamanı” ve “Eski İstanbul Konakları” ile daha birçok kitabın yazarı olan Semih Mümtaz’ın torunu olan ve büyükbabası ile aynı ismi taşıyan işadamı Semih Mümtaz...

TAM OTUZ YIL ARADI

“Genç” Semih Mümtaz, günlüklerin peşine düştü, akrabalarını, yani İzzet Paşa’nın gayet geniş bir aile olan ve dünyanın dört bir tarafında yaşayan torunlarını otuz sene boyunca tek tek dolaştı ama bir şey elde edemedi! Ailede bu defterlerin varlığını bilenler vardı fakat nerede muhafaza edildikleri yahut hâlâ mevcut olup olmadıkları konusunda hiçbir malûmat bulunmuyordu...

Günlüklerin bulunma ihtimali, İzzet Paşa’nın Lozan’da, Lozan Palas Oteli’nde yaşayan kızı Leman Hanım’ın 1980’lerin başında vefat etmesinden seneler sonra ve yine tesadüfen ortaya çıktı. İsviçre bankalarından biri 2010’da Leman Hanım’ın Amerika’daki bir akrabasını bularak “Madam Leman bizde çok uzun yıllar önce bir kasa kiralamıştı. Kira müddeti bu sene sona erdi, veraset ilâmınız ile beraber gelerek kasayı açın” haberini gönderdi.

KASAYI ÇİLİNGİRLE AÇTILAR

İzzet Paşa’nın bankanın temas kurduğu Amerika’daki torunu, Semih Mümtaz’ı vaziyetten haberdar ederek “Aradığın defterler büyük halamızın kasasında olabilir” dedi, Semih Mümtaz birkaç ay uğraşarak tamamladığı belgelerle bankaya gitti ama bu defa ortaya bir anahtar derdi çıktı! Zira, İzzet Paşa’nın kızı Leman Hanım’da bulunan anahtarlar ortada yoktu!

Bankaya çilingir çağırıldı, kasa birkaç saatlik uğraşmanın neticesinde açıldı ve içerisinden İzzet Holo Paşa’nın beş defter hâlindeki günlükleri çıktı!

Günlükler bulunmuş ama bilinmezlik üzerine kurulu kaderleri bir türlü değişmemişti. Semih Mümtaz da defterleri kimseleri haberdar etmeden sekiz sene boyunca muhafaza etti ama bu arada çok önemli bir iş yaptı, Paşa’nın beş defter hâlindeki hatıralarının kopyelerini eski harflere ve dolayısı ile eski dile mükemmelen âşina olan bir uzmana, Osmanlı Arşivleri’nin eski mensuplarından İbrahim Küreli’ye vererek yeni yazıya çevirtti...

İzzet Holo Paşa’nın günlükleri, orijinal dili ile önümüzdeki Ağustos ayında İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayınlanacak ve yayında Semih Mümtaz’ın talebine uyularak orijinal elyazmalarının tamamının görüntüleri de yeralacak. Semih Mümtaz eski Bâbıâlî lisanı ile, yani ağdalı bir resmî dil ile kaleme alınmış olan metni sadece uzmanların değil, bu konulara meraklı herkesin anlayabilmesi için daha sonra günümüzün Türkçesi’ne çevrilmiş şeklini de yayınlamak niyetinde...

Günlüklerden yayınlanmalarının ardından daha geniş şekilde yeniden bahsedeceğim ama şimdilik bir hususu hatırlatacağım:

TARİHÇİLER DERS ALMALI

İzzet Holo Paşa’nın mükemmel bir “hatırat” olan günlüklerinin ortaya çıkartılması, merak ile bilgiden kaynaklanan ısrar ve inadın yeri geldiğinde nasıl işe yarayıp faydalı neticeler sağlayabileceğinin tam bir örneğidir!

Büyük dedesinin mevcudiyetinden çocukluk senelerinde haberdar olduğu günlüklerini bulabilmek için otuz sene boyunca bir kıt’adan diğerine gidip kapı kapı dolaşan ve bu ısrarı sayesinde Türk Tarihi’nin çok önemli bir kaynağını ortaya çıkartan Semih Mümtaz’ın hevesinden günümüzün birçok tarihçisinin ders alması gerekir... 

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 19 Mart 2024
İmsak 05:37
Güneş 07:02
Öğle 13:17
İkindi 16:40
Akşam 19:22
Yatsı 20:41
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
Günün Karikatürü Tümü