“Fay valfi” terimi, bir fayın hareketini engelleyen ve aynı zamanda faydaki enerjinin daha küçük, sürekli sarsıntılarla boşalmasına yardımcı olan jeolojik bir mekanizmayı ifade eder. Prof. Dr. Osman Bektaş’a göre, her fay zonunda bu sistemin bir versiyonu bulunuyor, ancak asıl fark, bu sistemin “açık” ya da “kapalı” olup olmamasında yatıyor.
Açık Fay Valfi: Büyük Depremleri Engeller Mi?
Prof. Dr. Bektaş’a göre, açık fay valfi, fayın sürekli sürünmesine ve gerilmenin yavaşça boşalmasına olanak tanır. Bu sistem sayesinde, fayın ani bir şekilde kırılması yerine küçük ama sürekli sarsıntılar meydana gelir. Özellikle İstanbul’daki Kumburgaz Fay segmenti üzerinde yapılan araştırmalar, bu açık valf sisteminin büyük deprem riskini azalttığını gösteriyor.
Marmara Bölgesi'nde Fay Valfi Etkisi
Marmara Bölgesi, fay valfi sisteminin en etkin olduğu alanlardan biri olarak öne çıkıyor. Tekirdağ, Orta Marmara ve Çınarcık Çukuru gibi bölgelerde bu sistemin etkili olduğu ve fayların sürünerek enerji harcadığı belirtiliyor. 1935, 1963 ve 2025 yıllarındaki depremler de bu mekanizmanın çalıştığını gösteriyor.
7 Büyüklüğünde Deprem Olasılığı Zayıf
Prof. Dr. Bektaş, Marmara’daki fayların açık valf sistemi sayesinde, 7 ve üzerindeki büyüklükte bir depremin olasılığının düşük olduğunu vurguluyor. Kumburgaz Fayı gibi fayların, özellikle sığ derinliklerdeki sürünme hareketleri nedeniyle, 6.2 büyüklüğündeki depremleri ürettiği belirtiliyor. Bu sistemin fayın gerilmesini yavaşça boşaltması, büyük bir kırılmayı engelliyor.
Sındırgı'daki Fay Valfi Sistemi
Sındırgı’daki 6.1 büyüklüğündeki deprem sonrası, bölgedeki jeolojik yapılar da mercek altına alındı. Batı Anadolu, Marmara’ya benzer jeolojik özelliklere sahip olduğundan, burada da açık fay valfi sisteminin devrede olabileceği düşünülüyor. Prof. Dr. Bektaş, özellikle termal su kaynaklarının bulunduğu bölgelerde bu sistemin etkili olduğunu belirtiyor.
Fay Valflerinin Sadece Depremle İlişkisi Yok
Fay valflerinin sadece depremlerle değil, aynı zamanda jeotermal kaynaklarla da yakından ilişkili olduğu ortaya çıkmıştır. Özellikle Balıkesir, Kütahya ve Afyon gibi termal turizm bölgelerinde, yeraltı akışkanlarının yüzeye çıkması, açık fay valfi sisteminin doğal bir sonucu olarak kabul ediliyor.
Depremler ve Jeotermal Kaynaklar Arasındaki Bağlantı
Depremler ve sıcak su kaynakları arasında bir ilişki bulunuyor. Açık fay valfi sistemi, yeraltı sıcak sularının yüzeye ulaşmasını sağlar ve bu da jeotermal kaynakların oluşmasına yol açar. Fay valfi, hem depremlerin şiddetini kontrol altına alabilir hem de termal kaynakların zenginleşmesine yardımcı olabilir. Bu nedenle, termal turizm bölgeleri aynı zamanda aktif jeolojik alanlar olarak değerlendiriliyor.