24 Temmuz... Bazıları için bu devletin kuruluş belgesi gördüğü, bazıları için de bir hezimet olan Lozan Antlaşmasının senei devriyesi.

- 143 maddedir.

- Musul - Kerkük Meselesi... Lozan'da sonuca bağlanmamıştır. 1926 yılında İngilizler'in bizi kandırması sonucu elimizden çıkmıştır.

- 12 Adalar'ın Lozan ile ilgisi yoktur. Balkan Savaşı sonrası 1912'de elimizden çıkmıştır.

- Osmanlı'nın borçlarınının ödenmesi kabul edildi ama Türk heyetinde Osmanlı'nın borç miktarını bilen hiç kimse yoktu.

- İnönü ve Lord Curzon arasında arabuluculuk yapan Nahum'un tek şartı vardı. Hilafetin kaldırılması.

- Heyetin içinde başka bazı danışmanlar daha vardı. Biri otel kat görevlisine tecavüzden ve bir diğeri kumarda çok kaybedince oteli dolandırmaktan yerel güvenlik güçlerince tutuklanmıştı. Ayrıca iki danışman da ingilizlere bilgi sattığı gerekçesi ile heyetten atılmıştır.

- Antlaşmaya imzayı üç kişi atmıştır. Kuruluşsa kurucu bu üç kişidir:

İsmet İnönü... Önce yerine Rauf Orbay görevlendirilmiş, son anda bilinmeyen bir nedenle değişiklik olmuştur.
Rıza Nur... Sapık, megaloman ve aşırı kıskanç biri. Kıskandıklarının en başında Mustafa Kemal var.
Hasan Saka... Mali temsilci ama Osmanlı'nın borcu hakkında zerrece bilgisi yok.

- Ve en acı not... Türkler veya Ankara Hükümeti görüşmelerde asli taraflardan biri. Kalan herkes aynı taraf... Ancak Lozan Antlaşmasının Türkçe metni yok. Yazılmadı. Görüşmelerde Fransızca, İngilizce ve İtalyanca dışında antlaşma maddesi yazmak yasaktı.

En son sabah İsmet İnönü, basın mensuplarına söylediği sözlerle durumun özetini şöyle özetledi.

"Büyük fedakarlıklar yaptık. Her istediklerini kabul ettik."

İşte bu cumhuriyet böyle kuruldu. Nasıl ama...